Toplumsal ilişkilerimizin niteliğini belirleyen bağlanma davranışlarımızdır. İnsanlarla sağlıklı ve güvenilir bağlar kurduğumuzda daha mutlu, verimli ve başarılı oluruz. Doğumdan itibaren çocuğun ebeveynleriyle ilişkisi bağlanma türünü belirler. Ebeveynlerimizle olan bağlanma stilimizi anlamak, insanlarla yaşadığımız iletişim sorunlarının kökenini bulmamızda yardımcı olacaktır. İlişkileriniz içerisinde güvensizlik duygusunu çok fazla yaşıyorsanız, sürekli ödünler verdiğinizi düşünüyorsanız, sevilmeye değer olmadığınızı hissediyorsanız bunun nedeni bağlanma stiliniz olabilir.
Bağlanma kuramında kapsamlı açıklamalar yapan Bowlby, kuramında “içsel çalışan modeller” olarak adlandırdığı bilişsel temsillerden bahsetmektedir. Çocuğun kendisi ve başkalarına ilişkin bilişlerinden oluşan bu model, ebeveynin tepkileri ile ilişkilendirilmektedir. Çocuk, ihtiyaç duyduğunda ebeveyninden gereken desteği ve olumlu tepkiyi görürse ebeveynine ulaşılabilir, güvenilir ve destekleyici olduğuna ilişkin bilişsel şemalar oluşturur. Aksi durumda ise ebeveyni çocuğun ihtiyaçlarına duyarsız kaldığında ya da olumsuz bir tepkiyle karşılaştığında çocuk bağlanma figürünü reddedici, kendisini de sevilmeye ve desteklenmeye değmez biri olarak görür. İçsel çalışan modeller çocukluktan ergenliğe kadar olan süreçte devamlı pekiştirilir. Ergenliğin sonunda içsel çalışan modeller daha sürekli ve değişime karşı daha dirençli hale gelirler. İçsel çalışan modeller, ergenler ve yetişkinlik döneminde kişinin kendisi için önemli olan ilişkilerinde kullanılır.
Güvenli Bağlanma
Bebeklik döneminde ihtiyaçları, sevgi ve güven çerçevesinde sağlanan kişiler, tepkileri ebeveynleri tarafından düzenli ve doğru algılanan bebeklerde güvenli bağlanma oluşur. Ebeveynler bebeklerinin güvende olduğunu, iyi bakıldığını, sevildiğini, kabul gördüğünü hissetmesi için bebeğin ihtiyaçlarına karşı özenli ve duyarlıydı. Bunun sonucunda yetişkinlik döneminde insanlarla yakınlık kurma konusunda, güven, bağlılık duygularında rahat hisseden bir birey oluşur.
Güvenli bağlanan kişiler olumlu benlik algılarını korumak için başkalarının ihtiyacına gerek duymazlar. Kendini sevilmeye değer olarak algılar, başka kişileri de destekleyici olurlar. Daha az kaygı yaşarlar, güven sorunları daha az olur.
Kaçıngan Bağlanma
Çocuk ebeveynlerini güvenli bir üs olarak kullanmazsa, tedirgin olduğunda kolayca yatıştırılmazsa kaçıngan bağlanma oluşur. Ebeveynler bebeği çok sık yalnız bırakmıştır, bebeğin bakımını sıklıkla farklı kişiler üstlenmiştir. Bunun sonucunda yakın ilişkilerden kaçan, bağımsızlığa aşırı değer veren, ilişkilerin çok da önemli olmadığını düşünen yetişkinler oluşur.
Yakın ilişkiler sizi boğucu hissettiriyorsa, bağımsızlığınızı tehdit edecek gibi geliyorsa kaçıngan bağlanmış olabilirsiniz.
Samimiyeti çok yoğun hissettiğinizde uzaklaşırlar, bağlanmaya karşı koyabilirler. Kayıtsız bağlanan kişilerin ilişkilerdeki sorunlarını çalışma hayatında telafi etmeye çalışan aşırı iş tutkunu kişiler oldukları veya boş zaman faaliyetlerine daha çok vakit ayırdıkları söylenebilir.
Kaygılı Bağlanma
Ebeveynler, bebeklerin ihtiyaçlarıyla ilgilenme konusunda tutarsızsa, bazen çok ilgili bazense görmezden geliyorlarsa bebek kaygılı bağlanma yaşar. Çocuk her an yalnız kalacağı endişesini yaşar. Ebeveynlerine karşı güvensizlik oluşur. Bunun sonucunda, ihtiyaçlarının karşılanması için savaşan yetişkinler oluşur.
Bireysel değersizlik duyguları ile başkalarının güvenilmez ve reddedici olduğuna dair beklentiler oluşur. Bu yetişkinler; samimiyete ve yakınlığa ihtiyaç duyar ve gösterilen yakınlığı hiçbir zaman kabul etmez ve yeterli bulmaz.
Sevilip sevilmediğini, sevilecek biri olup olmadığını sık sık sorgularlar.
Reddedilme olasılığını engellemek için riskli buldukları sosyal ortam ve yakın ilişkilerden kaçarak incinmemeyi güvence altına alır.
Nasıl güvenli bağlanan biri olabilirim?
Bağlanma stilinizin farkında olmak, çocukluk döneminin kaygılarını bilmek, yeni yetenekler öğrenerek, araştırmalarla, içsel konuşmaları iyileştirerek ve çok pratik yaparak daha güvenli bir bağlanma stili oluşturulabilir.
Bağlanma stilinizi değiştirmek için:
- Bağlanma stilinizi fark edin. Kaygılı, güvensiz, kaçıngan davranışlarınızın bir sebebi olduğunu bilmek kendinizi suçlamayı engeller.
- Hangi ihtiyaçlarınızın doyurulmadığını fark edin.
- Neye ihtiyacınız olduğunu bulun.
- Çocukluk döneminizle ilgili ebeveynlerinizle sohbet edin. Suçlayıcı bir dil kullanmaktan kaçının.
- Duygularınızı ilişki kurduğunuz kişilerle paylaşın.
- Kendinizi gözlemleyin. Dışarıdan bir göz gibi kendinize dönüp bakmak davranışlarınız hakkında farkındalık geliştirmenizi sağlar.
- İyi oluşunuzu destekleyecek ve içsel konuşmalarınızı iyileştirecek meditasyonlar yapın.
- Güçlü yönlerinizi ve zayıf yönlerinizi bulun. Başarılarınızı kabul edin.
- Kendinizin değerli olduğunu hissedeceğiniz çalışmalar yapın. Yeteneklerinizi ve potansiyelinizi ortaya çıkarabileceğiniz projelere katılın.
- İlişkiye dair ihtiyaçlarınızı ve beklentilerinizi açıkça ifade edin.
- Travmalarınız için mutlaka bir uzmandan yardım alın.
(Bu yazının hazırlanışında J. Bowlby’un ve M.Ainsworth’un Bağlanma Kuramlarından faydalanılmıştır.)
Bu yazı ilk olarak 7-circle.com'da yayınlanmıştır.
